بحران سقوط ارزش ریال و حرکت شتابان دلار به‌کانالهای بالاتر ادامه دارد. در پایان نخستین هفتهٔ اسفند۱۴۰۱ هر دلار به ۵۲هزار و ۷۵۰تومان هم رسید و در شروع هفتهٔ دوم اسفند دلار در کانال ۵۶هزار تومان زورآزمایی می‌کرد. سایت حکومتی تجارت نیوز ۵اسفند نوشت: «سطحی از نااطمینانی در جامعه شکل گرفته که با وجود تلاش‌های نهاد پولی کشور، ارائه بسته‌های ارزی، ایجاد سامانه و تالارهای ارزی متعدد اصلاح نمی‌شود». اشاره این سایت حکومتی به «سامانة ناخدا» است. فرزین، رئیس بانک مرکزی رژیم در بهمن‌ماه جاری اعلام کرد «سامانة ناخدا» نه‌تنها سقوط قیمت ارز را مهار می‌کند، بلکه بر ارزش آن خواهد افزود. شیوا راوشی، مدیرکل تجارت خارجی بانک مرکزی رژیم هم ۳۰بهمن مدعی شد «نرخ‌سازیهای کنونی در بازار غیررسمی، کاملاً حباب است» و مردم «باید از رفتار‌های هیجانی پرهیز کنند!».
بانک مرکزی رژیم ۲اسفند سامانة ناخدا را راه‌اندازی کرد، اما نه‌تنها قیمت ارز کاهش نیافت، بلکه تنها یک روز بعد از کانال ۴۹هزار تومان (در زمان راه‌اندازی سامانة ناخدا) وارد کانال ۵۲هزار تومان در آخرین روز نخستین هفتهٔ اسفندماه شد و پس از آن نیز به‌سمت کانالهای بالاتر پرواز کرد.
سامانة ناخدا و الگوی روسی جلوگیری از افزایش قیمت ارز
آنطور که خبرگزاری حکومتی ایرنا (اول اسفند۱۴۰۱) توضیح می‌دهد، سامانهٔ ناخدا «از تجربه روسیه در بازگرداندن ارزش روبل استفاده کرده» و «بر اساس این مدل، کل منابع ارزی حاصل از صادرات اصطلاحاً زیر کلید بانک مرکزی قرار می‌گیرد».
روسیه پس از حمله به‌اوکراین مورد تحریم‌های سنگین غرب قرار گرفت و ارزش روبل آن سقوط کرد و از ۷۶روبل در برابر هر دلار، پس از ۳ماه به ۱۳۹روبل در برابر هر دلار رسید. اما پس از آن با سیاستی که دولت روسیه به‌کار گرفت، روبل حتی از پیش از جنگ نیز قدرتمندتر شد و هر دلار تا۵۲ و نیم روبل معامله شد. کارشناسان گزینه‌های مختلفی را عامل قدرتمند شدن سریع روبل عنوان می‌کنند. اما سازوکار دولت برای بازگرداندن ارز به‌داخل کشور، یکی از علل اصلی است که اقتصاددانان بر روی آن انگشت می‌گذارند. در این سازوکار دولت روسیه تمامی مشاغل و صنایع روسی را موظف کرد تا ۸۰درصد سرمایه‌یی که در خارج کشور به‌دست می‌آورند را در داخل به‌روبل تبدیل کنند. شرکتها و صنایع بسیاری در روسیه هستند که با شرکتهای خارجی معامله دارند و دلار و یورو به‌دست می‌آورند دولت روسیه هم‌چنین فروش اوراق بهادار به‌اتباع خارجی را ممنوع کرد و قوانین سختگیرانه‌ای برای خروج ارز از کشور برقرار نمود. در نتیجهٔ این سازوکار هم حجم زیادی ارز وارد روسیه شد و هم خروج ارز بسیار سخت شد. بدین‌ترتیب عرضه از تقاضا پیشی گرفت و نه‌تنها از سقوط روبل جلوگیری شد، بلکه به‌طرز شگفتی بر قدرت آن افزود.
سامانهٴ ناخدای دولت رئیسی، یک الگوبرداری از این سازوکار روسی است. ایرنا (اول اسفند) می‌نویسد: بانک مرکزی «بر اساس این مدل، کل منابع ارزی حاصل از صادرات اصطلاحاً زیر کلید بانک مرکزی قرار می‌گیرد».
«ناخدا مسیر کاهش قیمت را گم کرد؟»
بانک مرکزی رژیم روز ۲ اسفند۱۴۰۱ سامانهٔ ناخدا را راه‌اندازی کرد. در این سامانه ۳۸مورد ذکر شده که بر اساس آن افراد مشمول دریافت ارز از ناخدا می‌شوند. هم‌چنین صنایع و شرکتها موظف شده‌اند ارز حاصل از درآمد خود را به‌بانک مرکزی رژیم بدهند.
اما یک روز بعد، رسانه‌های حکومتی گزارش دادند «فعالان بازار سردرگم بودند و صرافی‌ها دلاری برای عرضه نداشتند و تقاضا برای این اسکناس آمریکایی بالا بود» و باز هم «قیمت دلار کانال عوض کرد و در مسیر افزایش قیمت قرار گرفت» و پرسیدند: «آیا ناخدا می‌تواند آشفتگی بازار ارز را سامان دهد؟» و خود پاسخ دادند: «سامانه ناخدا در بازار معکوس عمل کرد؛ در حالی که قرار بود این سامانه جایگزین بازار آزاد معاملات ارز شود، اما فعلاً آشفتگی را برای معاملات دلار همراه داشته است!» (تجارت نیوز- ۳ اسفند۱۴۰۱).
سرانجام «سامانة ناخدا» چه می‌شود؟ آیا سقوط ارزش ریال مهار می‌شود؟
تجارت نیوز پیش‌بینی وضعیت آینده را هم کرده و می‌نویسد: «تحلیلگران بازار معتقدند بازارساز فعلاً ابزار کنترلی جدی در دست ندارد. متغیرهای مؤثر بر قیمت دلار و بازارهای مالی در پیچیده‌ترین حالت ممکن قرار دارند و انتظارات تورمی به‌ویژه برای سال آینده بسیار بالاست؛ بنابراین تا زمانی که موارد مورد اشاره تسهیل نشود قیمت دلار با سامانه و حرف درمانی پایین نمی‌آید!».
احمد حاتمی یزد، کارشناس مسائل بانکی هم به‌ناکارآمد بودن مدل روسی در ایران اشاره کرده و می‌گوید: «برای کنترل قیمت دلار راه‌حلی وجود ندارد... راه‌کاری برای برون‌رفت از چنین شرایطی وجود ندارد... متأسفانه این دولت با علم اقتصاد آشنایی ندارد و درصدد برطرف کردن مشکلات اقتصادی نیستند!» (۲ اسفند۱۴۰۱).
سایت حکومتی رویداد ایران (۳ اسفند) سرانجام سامانة ناخدا را پیش‌بینی کرده و می‌نویسد «شرایط ایران و روسیه، موقعیت دو کشور و مناسبات حاکم بر اقتصاد آنها» نه تنها هیچ شباهتی به‌هم ندارد، بلکه تنها شباهت این دو «صرف وجود تحریم و فشار خارجی» است. سپس می‌نویسد حتی « به فرض کارساز بودن شیوه کنترل بازار ارز روسی و منطبق بودن آن با شرایط ایران، دولت ابرهیم رئیسی تا چه اندازه توان و قابلیت پیاده‌سازی درست و کارآمد آن را دارد؟ دولتی که در اجرای ساده‌ترین شعارهای خودش هم عموماً درمانده نشان داده، چقدر می‌تواند نسخه دیگران را در کشور پیاده کند؟».
این هم روشن است «معکوس عمل کردن سامانة ناخدا» و مدل روسی در ایران به‌خاطر فساد گسترده و رانت‌خواری نهادینه در اقتصاد ایران نه‌تنها کارا نیست، بلکه معکوس عمل می‌کند. چرا که تجربه نشان داده ارزهای وارداتی به‌کشور نیز یا سر از سوریه و لبنان در می‌آورد، یا خرج پروژهٔ ضدملی اتمی می‌شود، یا برای دستگاههای سرکوب استفاده می‌شود و یا در ابعاد کلان لابلای چرخ‌دنده‌های فساد و دزدی در بالا، به‌سادگی «گم می‌شود!» و ارزی باقی نمی‌ماند که باعث پیشی گرفتن عرضه بر تقاضا شده و سقوط ارزش ریال را مهار کند.
لطفا به اشتراک بگذارید: